Melazma

Dərinin rəngi onun tərkibində olan melanin piqmentlərinin sayından və miqdarından asılıdır. O, melanositlər adlanan xüsusi dəri hüceyrələri tərəfindən hazırlanır. Melanositlər zədələndikdə dəri rəngi təsir edə bilər. Pozğunluğun səbəbi və inkişafından asılı olaraq bədənin kiçik bir sahəsinə və ya bütün bədənə təsir göstərə bilər.

Günəşə məruz qalan ərazilərdə, əsasən də üzdə tünd rəngli ləkə, ləkəli və qeyri-bərabər dəri tonuna səbəb olan ümumi dəri piqmentasiyası problemidir. Qadınlarda kişilərə nisbətən daha çox rast gəlinir. Tibbi cəhətdən zərərsiz olmasına baxmayaraq, bir çox insanlar üçün rəngin dəyişməsi utanc səbəbidir, buna görə də müalicə axtarmaq adi haldır. 

 Hamiləlik dövründə görülən melazmaya “hamiləlik maskası” və ya “xloazma” deyilir.

Simptomlar

Melazma dəridə açıq qəhvəyi, tünd qəhvəyi və mavimtıl və ya çil kimi ləkələrə səbəb olur . Bəzən ləkələr qırmızı və ya iltihab ola bilər. Dərinizin bu sahələrində melazma görünə bilər:

• Alın, yanaqlar, burun və yuxarı dodaqda
• Hər iki yanaqda simmetrik olaraq
• Çənə və boyun üzərində

Səbəblər

Melazmanın iki əsas səbəbi var: radiasiya, istər ultrabənövşəyi, istər görünən işıq, istərsə də infraqırmızı işıq və hormonlar.

Günəşdən gələn ultrabənövşəyi və infraqırmızı radiasiya melazmanın daha da pisləşməsinin açarıdır. 

Melazmanın digər mümkün səbəbləri bunlardır:

• Epilepsiya əleyhinə dərmanlar: Epilepsiyanın qarşısını alan dərmanlar melazmanın səbəbi ola bilər. Epilepsiya əleyhinə dərmanlara misal olaraq Clobazam (Onfi®) ola bilər.
• Kontraseptiv terapiya (doğuşa nəzarət): Estrogen və progesteron ehtiva edən oral kontraseptiv həblərdən istifadə edən şəxslərdə melazma müşahidə edilmişdir.
• Estrogen/Diethylstilbestrol: Tez-tez prostat xərçənginin müalicəsində istifadə olunur. Yenə də artan estrogen və melazma arasında bir əlaqə var.
• Genetika: Melazması olan insanların təxminən 33% -dən 50% -ə qədəri ailədə başqa birində bu xəstəliyin olduğunu bildirdi. Eyni əkizlərin əksəriyyətində hər ikisində melazma var.
• Hipotiroidizm: Qalxanabənzər vəzinizin zəif fəaliyyət göstərdiyi bir vəziyyət.
• LED ekranlar: Melazma televizor, noutbuk, cib telefonu və planşetdən gələn LED işıqlarından qaynaqlana bilər.
• Hamiləlik: Ekspertlər hamiləliyin üçüncü trimestrində estrogen, progesteron və melanosit stimullaşdırıcı hormonların səviyyəsinin artmasının rol oynadığını düşünürlər.
• Hormonlar: Estrogen və progesteron kimi hormonlar bəzi insanlarda rol oynaya bilər. 
• Makiyaj: Bəzi kosmetika fototoksik reaksiyaya səbəb ola bilər.
• Fototoksik dərmanlar (günəş işığına qarşı həssaslıq yaradan dərmanlar): Bunlara bəzi antibiotiklər, qeyri-steroid iltihabəleyhinə dərmanlar, diuretiklər, retinoidlər, hipoqlikemiklər, antipsikotiklər, hədəf terapiyalar və bəzi digər dərmanlar daxildir.
• Dəriyə qulluq məhsulları: Ümumiyyətlə dərini qıcıqlandıran bir məhsul çox güman ki, melazmanı daha da pisləşdirəcək.
• Sabunlar: Bəzi ətirli sabunların melazmaya səbəb olduğu və ya daha da pisləşdiyi düşünülür.
• Solyarium: Solyariumların yaratdığı ultrabənövşəyi şüalar dərini günəşdən gələn ultrabənövşəyi şüalar qədər pis və bəzən daha da pisləşdirir.

Melazmanın növləri

Üç növ melazma var və onlar piqmentin dərinliyi ilə əlaqədardır. Piqmentin dərinliyini müəyyən etmək üçün qara işıq yayan Wood lampası istifadə edilir. 

Üç növ bunlardır:

1. Epidermal: Epidermal melazma tünd qəhvəyi rəngə, yaxşı müəyyən edilmiş sərhədə malikdir, qara işıq altında aydın görünür və bəzən müalicəyə yaxşı cavab verir.
2. Dermal: Dəri melazması açıq qəhvəyi və ya mavimtıl rəngə, bulanıq sərhədə malikdir, qara işıq altında fərqli görünmür və müalicəyə yaxşı cavab vermir.
3. Qarışıq: Üçünün ən çox yayılmışı olan qarışıq melazma həm mavi, həm də qəhvəyi ləkələrə malikdir, qara işıq altında qarışıq nümunə göstərir və müalicəyə müəyyən reaksiya göstərir.

Dermatoloq melazmaya diaqnoz qoymaq üçün dərini müayinə edəcək. Dəri rəngindəki dəyişiklikləri görmək üçün Wood lampasından (qara işıq) istifadə edəcək. Tiroid testi tələb edə bilər, çünki tiroid xəstəliyi ilə melazma arasında əlaqə var.

Melazma bəzən başqa bir dəri xəstəliyi ilə səhv salına bilər. Dəri şərtləri arasındakı fərqi izah etmək üçün dermatoloq biopsiya edə bilər, burada dərinin kiçik bir parçası çıxarılır və araşdırılır. Biopsiya, sürətli və təhlükəsiz prosedurdur. 

Adətən melazma ilə qarışdırılan dəri xəstəlikləri:

• aktinik liken planus və liken planus
• dərman səbəb olduğu piqmentasiya
• quttat hipomelanozu
• hidrokinonun səbəb olduğu ekzogen oxronoz
• lentigo (yaşlılıq ləkələri)
• hori nevus
• ota nevus
• postinflamatuar piqmentasiya

Müalicəsi

Melazmanı müalicə etmək çətindir. Müalicə planını təyin etmək üçün dəri həkiminiz ilk növbədə melazmaya nəyin səbəb ola biləcəyini araşdıracaq.

Günəş işığı? Doğuşa nəzarət həbi? Genetika? Sabun? Led işığına uzun müddət məruz qalma?

İnsandan asılı olaraq, melazma öz-özünə keçə bilər, qalıcı ola bilər və ya bir neçə ay ərzində müalicəyə cavab verə bilər. Əksər melazma halları zamanla və xüsusilə günəş işığından və digər işıq mənbələrindən yaxşı qorunmaqla yox olacaq.

Təəssüf ki, melazmanı avtomatik olaraq yox edəcək qəti bir müalicə yoxdur. Bu anda dermal piqmenti çıxarmaq üçün heç bir yol yoxdur.

Əgər sizdə melazma varsa, bundan çəkinin:

• hormon müalicəsi, xüsusilə estrogen ehtiva edən müalicələr
• doğuşa nəzarət, xüsusilə estrogen və progesteron ehtiva edən oral kontraseptivlər
• televizor, noutbukd, mobil telefon və planşetin yaydığı led işıq
• dərini qıcıqlandıran makiyaj
• melazmaya səbəb ola bilən və ya pisləşdirə bilən dərmanlar
• ətirli sabunlar
• dərini qıcıqlandıran dəriyə qulluq məhsulları
• solyarium
• melazmanı ağırlaşdıra bilən şirə (hər kəsin “lipuçka” olaraq tanıdığı vasitə)