Acne Vulgaris (Sızanaq)

Acne Vulgaris (Sızanaq) – Ən çox görülən sızanaq növü olub, tük folikullarına və piy vəzlərinə təsir edən, follikulun genişlənməsi və tıxanması və ya iltihabı ilə müşayiət olunan xroniki bir dəri xəstəliyidir.

Acne Vulgaris (Sızanaq) kimlərə təsir edir?

Acne Vulgaris (Sızanaq) həm hər iki cinsin nümayəndələrinə, həm də bütün irqlərə təsir edir. Acne Vulgaris (Sızanaq) əsasən yeniyetmələrə təsir etsə də, hər yaş qrupundan olan fərdlərə də təsir edə bilər.

Acne Vulgaris (Sızanaq) simptomları

Acne Vulgaris (Sızanaq) ən çox üzə təsir edir, lakin boyun, sinə və kürək nahiyəsinə, bəzən isə daha da geniş şəkildə bədənə yayıla bilər.

Fərdi səpgilər pilosebaceous bölmədə, yəni tük follikulunda və onunla əlaqəli yağ vəzində mərkəzləşmişdir. Ümumilikdə bir neçə növ acne vulgaris səpgisi eyni zamanda müşahidə olunur.

• İltihabi acne vulgaris (sızanaq) klinik formaları bunlardır: papulyoz, pustulyoz, indurativ, fleqmonoz, konqlobat, düyünlü-kistoz, tropik, ildırımvari, invers, akne-tetrada.
• Qeyri-iltihabi acne vulgaris (sızanaq) klinik formaları komedon və miliumlarla təmsil olunmuşlar.

Səthi sızanaqlar

• açıq və qapalı komedonlar (qara və ağ nöqtələr)
• papulalar (kiçik, incə qırmızı qabar)
• pustulalar (ağ və ya sarı “sıxılan” səpgilər)

Daha dərin sızanaqlar

• nodular sızanaqlar (böyük ağrılı qırmızı düyünlər)
• nodulokistik sızanaqlar (kistaya bənzər düyünlər)

İkinci dərəcəli sızanaqlar

• excoriations (sıxılmış və ya cızılmış səpgilər)
• eritematoz ləkələr (yaxınlarda sağalmış səpgilərin qırmızı izləri, ən yaxşı açıq dəridə müşahidə olunur)
• piqmentli ləkələr (tünd dərili insanlarda səpgilərdən sonra tünd ləkələr qalır)

Acne Vulgaris (Sızanaq) simptomlarının şiddəti

Acne Vulgaris (Sızanaq) simptomlarının şiddəti yüngül, orta və şiddətli olaraq təsnif edilir.

• Yüngül acne vulgaris (sızanaq): ümumi səpgilərin sayı <30
• Orta dərəcəli acne vulgaris (sızanaq): ümumi səpgilərin sayı 30-125
• Şiddətli acne vulgaris (sızanaq): ümumi səpgilərin sayı >125

Acne Vulgaris (Sızanaq) səbəbləri

Acne Vulgaris (Sızanaq) müxtəlif amillərin birləşməsindən qaynaqlanır. Dəqiq faktorlar tam aydın deyil.

Acne Vulgaris (Sızanaq) ümumi səbəbləri:

• genetik meyil
• endogen və ekzogen androgen hormonlar
• sızanaq bakteriyaları
• iltihab
• tük follikullarının genişlənməsi və tıxanması

Acne Vulgaris (Sızanaq) simptomlarının şiddətlənməsinin səbəbləri:

• polikistik yumurtalıq xəstəliyi
• dərmanlar: steroidlər, hormonlar, qıcolma əleyhinə olan preparatlar və s.
• daha yağlı və ya daha örtücü kosmetikanın tətbiqi
• yüksək rütubətli iqlim şəraiti
• süd məhsulları və yüksək glisemik qidaların qəbulu

Acne Vulgaris (Sızanaq) fəsadları

• iltihabdan sonra müşahidə olunan hiperpiqmentasiya (PİH)
• çapıqlar, o cümlədən keloid çapıqları
• sızanaqların psixoloji təsiri

Acne Vulgaris (Sızanaq) diaqnozu

Acne Vulgaris (Sızanaq) diaqnozu təcrübəli dəri həkimi – dermatoloq tərəfindən anamnez və fiziki müayinə əsasında qoyulur.

• Təhlükəli amillərin qiymətləndirilməsi (məsələn, hormonal, mexaniki və ya dərmanla əlaqəli)
• Sızanaqların dərəcəsinin təyini (yüngül, orta, ağır)
• Psixososial təsirin qiymətləndirilməsi

Acne Vulgaris (Sızanaq) müalicəsi

Acne Vulgaris (Sızanaq) müalicəsi, dermatoloq həkim tərəfindən pasiyentin yaşından və cinsindən, sızanaqların dərəcəsindən və şiddətindən, nə qədər müddət ərzində mövcud olduğundan və əvvəlki müalicələrə reaksiyadan asılı olaraq təyin edilir. Acne Vulgaris (Sızanaq) müalicə məqsədlərinə çapıqların qarşısının alınması, psixoloji problemlərin azaldılması və səpgilərin aradan qaldırılması daxildir.

Yüngül Acne Vulgaris (Sızanaq) müalicəsi

• Benzoil peroksid, azelaik turşu və  tretinoin və ya adapalen gel kimi aktual sızanaq əleyhinə vasitələr. Yeni bioaktiv zülallar da uğurlu ola bilər.
• Aşağı dozalı kombinə edilmiş oral kontraseptiv
• Salisilik turşusu olan antiseptik və ya keratolitik yuyucu vasitələr
• İşıq/ lazer terapiyası

Orta dərəcəli Acne Vulgaris (Sızanaq) müalicəsi

• Antibiotiklərlə sistemli terapiya orta dərəcədə sızanaqları müalicə etmək üçün ən yaxşı üsuldur. Sızanaqlar üçün təsirli olan antibiotiklərə tetrasiklin, minosiklin, eritromisin, doksisiklin və saresiklin daxildir.
• Doksisiklinə qarşı dözümsüzlük halında eritromisin və ya trimetoprim
• Uzunmüddətli siproteron asetat + etinilestradiol və ya spironolakton ilə antiandrogen terapiyası aşağı dozalı kombinə edilmiş oral kontraseptivlərə cavab verməyən qadınlarda, xüsusən də yumurtalıqların polikistozu olan qadınlarda nəzərdə tutula bilər.
• Sızanaq davamlı və ya müalicəyə davamlıdırsa, izotretinoin tez-tez istifadə olunur.

Şiddətli Acne Vulgaris (Sızanaq) müalicəsi

• Əgər qızdırma, artralji, sümük ağrısı, xoralı və ya geniş yayılmış sızanaqlar varsa, gecikmədən təcili  olaraq dəri xəstəlikləri üzrə ixtisaslaşmış həkimə – dermatoloqa müraciət edilməlidir.
• Ağızdan alınan antibiotiklər çox vaxt normaldan daha yüksək dozalarda istifadə olunur.
• Oral izotretinoin adətən uyğun xəstələrə tövsiyə olunur.

Qeyd! Acne Vulgaris (Sızanaq) müalicəsinin uğursuzluğu çox vaxt dermatoloq tərəfindən təyin edilən plana riayət edilməməsi və həmçinin sızanaqların mütəmadi dermatoloq təqibinin olmaması ilə əlaqələndirilir.