Atopik Dermatit

Dünyada ən çox yayılmış iltihablı dəri xəstəliyi olan atopik eqzema adlanan atopik dermatit ümumiləşdirilmiş dəri quruluğu, qaşınma və səpgi şəklində özünü göstərir.

Atopik Dermatit kimlərə təsir edir?

Atopik Dermatit bütün yaş qrupundan uşaqlara təsir edə bilər.

Atopik Dermatit adətən körpəlikdə başlayır, uşaqların 20% -də müşahidə olunur. Təsirə məruz qalan uşaqların təxminən 80% -də 6 yaşından əvvəl inkişaf edir.

Atopik Dermatitin səbəbi

Atopik dermatitin səbəbi bu günə kimi tam aydın deyil. Xüsusən nə üçün xəstəlik körpə yaşlarda başlayır və müxtəlif insanlarda fərqli gedişata malik olur. Bununla belə, tədqiqatlar xəstəliyin inkişafında təsirli olan bəzi mexanizmləri işıqlandıra bilmişdir. Bu istiqamətdə; Dəri toxumalarında inkişaf edən allergik iltihabi reaksiyaların dəridə quruluq, qaşınma və qızartı kimi simptomlara səbəb olduğu müşahidə edilmişdir. Yenə araşdırmalar dəridə inkişaf edən bu problemlər səbəbiylə dərinin bütövlüyünün pozulduğunu və dəri infeksiyalarına meyl yaratdığını ortaya qoydu. Eqzema, allergiya və astma kimi autoimmun xəstəlikləri olan qohumları olan şəxslərin atopik dermatit inkişaf etdirmə ehtimalının daha yüksək olduğu da məlumdur. Atopik Dermatit səbəbiylə dəri xarici amillərə qarşı müqavimətini itirdiyindən, müəyyən ekoloji şəraitdə dəri təzahürlərinin inkişafı asanlaşır.

Bu mənada aşağıdakı şərtlər atopik dermatitin inkişaf riskini artıra bilər:

• Çox isti su ilə duş və ya vanna qəbul etmək,
• Dərini uzun müddət qaşımaq,
• Tərləmək,
• Çox isti və ya soyuq hava,
• Quru hava,
• Sabun, dezinfeksiyaedici və ya yuyucu vasitə kimi dərini qıcıqlandıra bilən maddələr,
• Palçıq, qum, toz və ya tüstü kimi ətraf mühitin qıcıqlandırıcıları,
• Yun və ya sintetik paltar,
• Fiziki və ya emosional stress,
• Ətir,
• Polen,
• Kif.

Atopik Dermatitin simptomları

Atopik Dermatit, bədənin müəyyən hissələrində görünən qırmızı və qaşınan dəri səpgilərlə özünü göstərir.  Atopik Dermatitin simptomları bədəndə yayılması və şiddəti yaşa görə fərqlənə bilər.

Atopik Dermatit aşağıdakı simptomlarla müşahidə oluna bilər:

• qaşınma,
• çox quru dəri
• qızartı və həssaslıq,
• iltihabi axıntı, ağrı, ikincili infeksiyalar səbəbiylə dəri temperaturunun artması.

Dəri simptomları körpəlik dövründə baş dərisində, yanaqlarda, qollarda və ayaqlarda intensivliyi göstərir. Yaşlanma ilə dirsəklərdə, dizlərdə, sinə və göz ətrafında da səpgilər yarana bilər. Bu səpgilər qaşındıqca dəri sərtləşə və rəngi daha tündləşə bilər. Yetkinlərdə ətraf mühit faktorları səbəbindən səpgilər meydana gələ bilər və geniş yayılmış eqzema müşahidə edilə bilər.

Atopik Dermatitin diaqnozu

Atopik dermatitin diaqnozu dəri həkimi tərəfindən aparılan fiziki müayinənin nəticələrinə əsasən qoyulur. Dermatoloq zəruri hesab edərsə, müxtəlif allergik problemləri istisna etmək üçün bəzi qan testləri tələb edə bilər. Dəridə allergik reaksiyaya səbəb ola biləcək faktorları müəyyən etmək üçün dəri yaxma testi də təyin oluna bilər. Bu testdə insanlarda allergik reaksiyaya səbəb olduğu bilinən müxtəlif maddələr dərinin müəyyən nahiyələrinə tətbiq edilir və insanın hansı maddələrə qarşı allergiyası olduğu müəyyən edilə bilər. Xəstəliyi kontrol altında saxlamaq üçün insanın gündəlik həyatda test nəticəsində təyin olunan allergenlərdən uzaq durması son dərəcə əhəmiyyətlidir.

Atopik Dermatitin müalicəsi

Atopik Dermatitin qəti müalicəsi yoxdur. Atopik Dermatit müalicəsinin əsas məqsədi kliniki simptomlara nəzarət etmək, şikayətləri aradan qaldırmaq və həyat keyfiyyətini yüksəltməkdir. Bunun üçün xəstələrə müxtəlif həyat tərzi dəyişiklikləri tövsiyə olunur və dərman müalicəsi verilir.

Qaşıntı şikayətinin azaldılması dərinin təkrarlanan fiziki travmalara məruz qalmasının qarşısını alır və mümkün dəri infeksiyalarının inkişafına qarşı qoruyur. Bu məqsədlə dermatoloq tərkibində kortikosteroid olan kremlər, ağır hallarda isə oral kortikosteroid və antihistaminik preparatlar təyin edə bilər. İkincil infeksiyaları müalicə etmək üçün müalicəyə antibiotiklər əlavə edilə bilər. Müalicəyə cavab verməyən hallarda immunosupressiv dərmanlar istifadə oluna bilər.

Bunlardan başqa; Xüsusilə vanna qəbul etdikdən dərhal sonra dərini tez-tez nəmləndirmək, bol maye qəbul etmək, ətrafı nəmləndirmək, boş və rahat paltar seçmək, dərini qaşıyaraq qıcıqlanmadan uzaq durmaq səpgilərin aradan qaldırılmasında faydalı olan həyat tərzi dəyişikliklərindəndir. Bundan əlavə, şikayətlərə səbəb olan ətraf mühit faktorlarından uzaq durmaq lazımdır.

Atopik Dermatit zamanı astma kimi uzunmüddətli sağlamlıq problemləri, uzun müddətli qaşınma nəticəsində yaranan neyrodermatit kimi dəri xəstəlikləri, qıcıqlanmış dəriyə ikincil dəri infeksiyaları, kimyəvi maddələrlə təmas nəticəsində allergik kontakt dermatit və ya qıcıqlandırıcı dermatit meydana gələ bilər.

Dərmanlarla müalicədə məqsədimiz dəridə yaranan allergik reaksiyaların qarşısını almaqdır. Atopik Dermatitli xəstələrdə immun sistemimizə aid hüceyrələrin dəridə toplanması səbəbindən iltihabi proses baş verir. Bu iltihab prosesinin yatırılması müalicənin ən vacib mərhələsidir.

Atopik Dermatiti olan xəstələrdə bu müalicə üçün daha çox yerli tətbiq olunan preparatlar istifadə olunur. Ancaq müalicəyə davamlı xəstələrdə sistemli şəkildə istifadə etdiyimiz dərmanlar var.

Müalicədə istifadə edilən ən təsirli dərmanlara kortizon (kortikosteroidlər, prednizolon) daxildir. Yalnız eqzema olan yerlərə tətbiq olunur. Bu dərmanlardan istifadə edərkən dermatoloq həkimin məsləhətinə əməl edilməlidir. Bütün bədənə yayılmaq üçün istifadə edilmədikdə ciddi yan təsirlərə səbəb olmurlar.

Mümkün yan təsirlərə dərinin incəlməsi, rəngin azalması, xətlərin əmələ gəlməsi, dərialtı qanaxmalar və dərialtı damarların genişlənməsi daxildir. Çox güclü təsirə malik olan kortizon preparatlarının dəriyə uzun müddət tətbiqi ilə nadir hallarda ciddi sistem təsirləri baş verə bilər. Buna görə xəstələr bu dərmanı dəri həkimi ilə məsləhətləşmədən istifadə etməməlidirlər.

Müalicədə riayət olunacaq prinsiplər xəstəliyi idarə etmək üçün ən zəif təsirə malik kortizon məhsulunu seçmək və nəzarət əldə edilən kimi daha zəif təsirli məhsula keçməkdir. Xüsusilə üz kimi həssas nahiyələrdə mümkün olan ən zəif kortizon kremindən istifadə etməyə diqqət yetirilməlidir. Kortizonlu kremlər çimdikdən dərhal sonra və nəmləndirici kremlərdən əvvəl istifadə edilməli və yalnız eqzema bölgəsinə tətbiq edilməlidir. Saç dərisi üçün losyonlar və kremlər yaşa görə seçilə bilər

Kortizonsuz kremlər pimekrolimus və takrolimus atopik dermatitin müalicəsində istifadə edilən digər dərmanlardır. Kortizon dərmanlarında görülən yan təsirlərə səbəb olmurlar. Onlar üz kimi həssas dəri sahələrində istifadə edilə bilər. İki yaşdan yuxarı körpələrdə yüngül və orta dərəcədə atopik dermatitin müalicəsində istifadə edilməsi tövsiyə olunur. İmmunitet sistemi problemi olan uşaqlarda istifadə edilməməlidir.

Antihistaminiklərin müalicədə yeri yoxdur. Qaşıntıları aradan qaldırmaqda təsiri çox zəifdir. Onlar gecə qaşınmasının qarşısını almaqda faydalı ola bilər. Atopik Dermatit xəstələrinin eqzemasında tez-tez görülə bilən bir infeksiya inkişaf edir. Antibiotik terapiyasından istifadə edilməlidir.

Adekvat reaksiya verməyən ağır hallarda fototerapiya və immun sistemini iflic edən dərmanlar nadir hallarda lazım ola bilər.