Ekzema

Ekzema, müalicə edilmədikdə təkrarlanan infeksiyalara və həyat keyfiyyətinin aşağı düşməsinə səbəb ola biləcək ümumi xroniki dəri xəstəliyidir. Atopik dermatit olaraq da bilinən ekzema dermatitin ən çox yayılmış formasıdır. Patogenezdə genetik və ətraf mühit faktorlarının rol oynadığı düşünülür. Ekzema ən çox uşaqlarda müşahidə edilir, lakin böyüklərdə də müşahidə edilə bilər. Xəstəliyi olan insanlarda infeksiyaya meylli quru, qaşınma dərisi olur. Ekzema adətən “səpki verən qaşınma” cızma və ya sürtmə nəticəsində səpgilərə səbəb olan quru dəri səbəbindən yaranır. Ekzemanın ən vacib müalicəsi dərinin nəmləndirilməsi, ardınca alovlanma üçün yerli steroidlərdir.

Eqzama xəstəliyinin yaranma səbəbi

Ekzema – polietioloji xəstəlikdir, infeksion-allergik və neyrogen faktorların, metabolik pozuntuların, genetik meylliyin və immun çatışmazlığın mürəkkəb kompleksi ilə müəyyən edilir. Ekzemanın patogenezində genetik meyllik aparıcı rol oynayır. HLA-B22, Cw1 histoloji uyğunluq sisteminin antigenləri ilə ekzemanın statistik əlaqəsi aşkar edilmişdir, bunun fonunda hüceyrə və hormonal immunitetinin və qeyri-spesifik qoruyucu faktorların pozulması ilə immun iltihabi proses inkişaf edir.

Ekzematoz reaksiya – ekzogen və endogen faktorların təkrar təsirinə cavab olan ləng tipli hiperhəssaslığın təzahürüdür.

• Ekzogen faktorlar arasında dərini birbaşa təmasda sensibilizasiya edən 800-dən çox kimyəvi maddə məlumdur (metallar, yuyucu vasitələr, kimyəvi məişət vasitələri, kosmetik vasitələr, dərman preparatları, sintetik materiallar, paltar və ayaqqabı üçün boyalar və s.).
• Endogen faktorlar arasında xroniki bakterial, göbələk və virus infeksiyaları ocaqlarından olan mikroorqanizmlərin antigen strukturları; aralıq metabolik məhsullar; dərman preparatları və qida məhsulları aparıcı rol oynayır.

Ekzemanın yaranmasına psixo-emosional faktorlar, neyroendokrin disfunksiyalar, həzm sisteminin xəstəlikləri səbəb olur.

Ekzema xəstəliyinin təsnifatı

Ekzemanın ümumi qəbul edilmiş təsnifatı yoxdur.

Klinik şəklin xüsusiyyətlərindən asılı olaraq ekzemanın aşağıdakı formaları ayırd edilir:

• Həqiqi (idiopatik)
• Dishidrotik
• Pruriginoz
• Buynuzlu (tilotik)
• Mikrob
• Rupişəkilli (numulyar)
• Paratravmatik
• Varikoz
• Sikozşəkilli
• Mikotik
• Seboreya
• Peşə (istehsal şəraitində dərinin qıcıqlandırıcı maddələrlə təması nəticəsində yaranır).

Gedişinə görə ekzemanın aşağıdakı mərhələləri ayırd edilir:

• Kəskin (2 aya qədər)
• Yarımkəskin (6 aya qədər)
• Xroniki (6 aydan çox)

Ekzema xəstəliyinin simptomları

Həqiqi İdiopatik Ekzema zamanı lokalizasiya – üz, yuxarı və aşağı ətraflardır, lakin digər bölgələrə də yayıla bilər; proses simmetrik xarakter daşıyır.

• Ekzemanın kəskin mərhələsində polimorfdur, dəridə eritematoz-ödemli fonda mikrovezikulalar, papulo-vezikulalar, sulanan nöqtəvari eroziyalar (“seroz quyular”), seroz qartmaqlar, ekskoriasiyaların təzahürü ilə xarakterizə olunur. Ekzematoz ocaqlar – müxtəlif ölçülü olur, qeyri-aydın sərhədli, sağlam dəri sahələri ilə növbələşən “arxipelaq adaları” təəssüratı yaradır.
• Ekzemanın yarımkəskin mərhələsində durğun eritema fonunda infiltrasiya, lixenifikasiya, pulcuqlar və əsasən çatlar inkişaf edir.
• Ekzemanın xroniki mərhələyə keçməsi zamanı infiltrasiya və lixenifikasiya əlamətləri artır, iltihabın sorulmasından sonra hipo- və hiperpiqmentasiya əlamətləri yaranır. Subyektiv olaraq, ocaqlarda qaşınma, göynəmə, ağrı qeyd olunur.

Həqiqi Ekzemanın Növləri:

• Dishidrotik – dərinin qalın nahiyələrində (ovuc, ayaqaltı), əl və ayaq barmaqlarının yan səthlərində lokalizasiya olur, çox kameralı, gərgin örtüklü qovuqcuqlarla xarakterizə olunur. Epidermisin buynuz təbəqəsinin qalınlığına görə eritematoz mərhələ zəif olur və bunun fonunda bişmiş düyü dənəciklərinə bənzəyən qovuqcuqlar üstünlük təşkil edir. Dishidrotik ekzema yalnız ovuc və ayaqaltında lokalizasiya olduqda pomfoliks (pompholix), ayaq barmaqlarının yan səthlərində lokalizasiya olduqda isə – dishidroz kimi təsnif edilir.
• Pruriginoz – açılmayan və qartmaq əmələ gətirməyən sərt əsasda yerləşən xırda qaşınan papulo-vezikulalarla xarakterizə olunur.
• Buynuzlu proses – ovuc və ayaqaltının hiperkeratozu, bəzən dərin ağrılı çatlarla təzahür edir.

Mikrob Ekzeması müxtəlif patogen antigenlər tərəfindən dərinin sensibilizasiyası nəticəsində baş verir. Adətən yuxarı və aşağı ətraflarda, bəzi hallarda gövdədə infeksion mənşəli yaralar, trofik xoralar, xroniki piodermiya ocaqları ətrafında lokalizasiya olur.

Xarakterik mikrovezikulalar, seroz qartmaqlarla aydın konturlu eritematoz-infiltrativ asimmetrik zədə ocaqları ilə təzahür edir, mikrovezikulaların örtükləri deşildikdən sonra quyu şəklində sulanan eroziv səth əmələ gəlir. Ocaqların periferiyası boyunca epidermisin qırıqlarından ibarət sərhəd qeyd olunur.

Mikroblu prosesin sensibilizativ aktivliyindən asılı olaraq aşağıdakı növləri ayırd edilir:

• Rupişəkilli – aydın sərhədli dairəvi ocaqlar şəklində paratravmatik – əməliyyatdan sonrakı çapıqlar, sümük sınıqlarında gips sarğılarının düzgün tətbiq edilmədiyi yerlərdə, varikoz – varikoz dəyişikliklər fonunda əmələ gəlir.
• Sikozşəkilli – vulqar sikoz fonunda inkişaf edir.
• Ekzematid – aydın sərhədli eritematoz-skvamoz ocaqlar şəklində mikrob ekzemasının abortiv formasıdır.

Ekzema xəstəliyinin diaqnozu

Ekzema xəstəliyinin diaqnozu dəri xəstəliklər üzrə ixtisaslaşmış həkim – dermatoloq tərəfindən aşağıdakı kriteriyalar əsasında qoyulur:

• anamnez
• xarakterik klinik şəkil
• xüsusi laborator tədqiqatların nəticələri (göstərişə əsasən və differensial diaqnostika məqsədi ilə):
• klinik
• biokimyəvi
• allerqotestlərin nəticələri
• immunoloji
• bioptatın patomorfoloji müayinəsi;
• kəskin proses zamanı – spongioz, tikanlı təbəqənin hüceyrələrində  hüceyrədaxili ödem, epidermisdə çoxlu sayda xırda qovuqcuqlar, məməciklərin ödemi, perivaskulyar limfositar infiltrasiya;
• xroniki prosesdə – akantoz, hiperkeratoz, parakeratoz, limfositlərdən, fibroblastlardan, histiositlərdən, eozinofillərdən ibarət perivaskulyar infiltrat.

Differensial Diaqnostikanın aparıldığı xəstəliklər: psoriaz, qoturluq, atopik dermatit, neyrodermit; ayaqların, əllərin, hamar dərinin dermatofitiyası; allergik kontakt dermatit, piodermiya, toksikodermiya.

Ekzema xəstəliyinin müalicəsi

Ekzema xəstəliyinin müalicəsi mümkün deyil, lakin peşəkar dermatoloq tərəfindən təyin edilən düzgün müalicə kursu ilə onu kontrol altına almaq mümkündür.

Sistem Terapiya

• antihistamin preparatlar (loratadin, dezloratodin, feksofenadin, setirizin, levosetirizin, difenhidramin, kremastin, xloropiramin)
• qlükokortikosteroid preparatlar (prednizolon, deksametazon, betametazon, metilprednizolon)
• trankvilizatorlar (hidroksizin)
• detoksikasiya preparatları (natrium xlorid, Ringer məhlulu)
• mikrob ekzemasında, ikincili infeksiyalar üçün antibakterial preparatlar (amoksiklav, doksisiklin, ofloksasin, levofloksasin, seftriakson, siprofloksasin və s.)
• bioloji preparatlar.

Yerli Terapiya

• 1%-li tanin, 2%-li bor turşusu, 0,25%-li gümüş nitrat məhlulları olan islatmalar
• qlükokortikosteroidlər (metilprednizolon aseponat, mometazon, klobetazol, betametazon)
• antiseptik məhlullar (anilin boyaları, xlorheksidin biqlukonat)
• antibakterial (gentamisin, klindamisin, fuzidin, mupirosin).

Atopik Dermatit və Ekzema arasındakı fərq nədir?

Ekzema dərinin iltihabına səbəb olan bir qrup vəziyyətə aiddir. İltihablı dərinin əlamətlərinə səpgi, qaşınma və həddindən artıq quruluq daxildir. Ekzemanın bir neçə növü var. Atopik Dermatit ən çox yayılmış növüdür. Digər ekzema növlərinə Kontakt Dermatit və Staz Dermatiti daxildir.