Tinea Corporis (Bədən nahiyyəsinin göbələyi)

Tinea corporis (bədən dermatomikozu), dərinin səthi göbələk infeksiyasıdır, əllər və ayaqlar, baş dərisi, üz və saqqal, qasıq və dırnaqlar istisna olmaqla, bədənin hər hansı bir hissəsinə təsir göstərə bilər.

Tinea (Dermatofitiya) – dəri və onun törəmələrinin ( saç, dırnaq) səthi yoluxucu göbələk xəstəliyidir.

Dermatofıtiyaların törədiciləri – Epidermophyton, Trichophyton, Microsporum dermatofitlərdir. Onlar torpaqda (geofil dermatofıtlər), heyvanlarda (zoofıl dermatofıtlər) və insan orqanizmində (antropofil dermatofıtlər) parazit həyat keçirirlər. Amma insanın yoluxması zamanı antropofıl mikroblarla yanaşı zoofıl və geofıl göbələklərdə iştirak edirlər. Antropofil göbələklərlə müqayisədə onlar daha intensiv iltihabi təsirə malikdirlər.

Antropofıl dermatofıtlərə – E.floccosum, T.interdigitale, T.rubrum, T.violaceum, T.tonsurans, T.shonleinii, M.audouinii, M.ferrugineum aiddir.

Zoofıl dermatofitlərə — buzov, keçi, siçan və s. heyvanlarda məskunlaşan, bu heyvanları yoluxduran və həmçinin insanlarda irinli-infıltrativ trixofıtiya yaradan T.verrucosum, T.gypseum aiddir; pişik, itlərdə və atlarda məskunlaşan M.canis, M.distortum insanlarda və adları çəkilən heyvanlarda mikrosporiya əmələ gətirir.

Geofıl dermatofitlərə – M.gypseum, M.nanum aiddir. Eyni zamanda torpaq zoofıl trixofıton və mikrosporumlar üçün ehtiyat mənbəyi sayılır.

Dermatofıtlər dəri, saç və dırnaqların buynuzlu qişasına daxil olaraq keratinaz sintez edir, keratini parçalayır, buynuzlu keratinosit daxilində patogen göbələklərin çoxalması və sonrakı inkişafı üçün əlverişli şərait yaradır. Bu səbəbdən keratin təbəqəsi olmayan selikli qişada dermatofıtlərin olmaması izah edilir.

Tinea Corporis (Bədən Dermatomikozu) kimlərdə müşahidə olunur?

Tinea Corporis (bədən dermatomikozu) infeksiyasına dünyanın əksər yerlərində, xüsusilə isti rütubətli iqlimlərdə rast gəlinir. Ən çox uşaqlarda və gənclərdə müşahidə olunur, lakin yeni doğulmuş körpələr də daxil olmaqla bütün yaş qrupları risk qrupuna daxildirlər.

Tinea Corporis (bədən dermatomikozu) üçün tibbi risk faktorlarına aşağıdakılar daxildir:

• Tinea infeksiya tarixi (ətrafında tinea infeksiyası olan insanlarla təmasın olması)
• Diabetes mellitus
• İmmun çatışmazlığı
• Hiperhidroz
• Kseroz
• İxtiyoz

Tinea Corporis (bədən dermatomikozu) üçün ekoloji risk faktorlarına aşağıdakılar daxildir:

• Tinea Corporis infeksiya daşıyıcısı olan bir insanla dəri təması
• Yoluxmuş it, pişik, mal-qara və ya ev heyvanlarla təmasda olmaq
• Soyunma otağının döşəməsi və ya tərli idman paltarları kimi çirklənmiş səthlə təmasda olmaq
• Yoluxmuş şəxslə fırça, dəsmal və ya yataq dəsti kimi obyektləri paylaşmaq
• Çirklənmiş torpaqla təmasda olmaq

Tinea Corporis (Bədən Dermatomikozu) səbəbləri

Tinea Corporis (bədən dermatomikozu) xəstəliyi, əsasən Trichophyton və Microsporum cinsinin dermatofit göbələkləri tərəfindən törədilir.

Tinea Corporis xəstəliyinə səbəb ola biləcək digər növlərə aşağıdakılar daxildir:

• T. interdigitale
• T. tonsurans
• M. canis (pişiklər, itlər) və T. verrucosum (mal-qara), T. equinum (atlar) və T. erinacei (kirpi) daxil olmaqla, daha az rast gəlinən digər zoonoz növlər.

Tinea Corporis (bədən dermatomikozu) yoluxmuş dəridən göbələk sporlarının keçməsi ilə yayılır. Transmissiya isti, nəmli mühit və yataq dəsti, dəsmal və paltar daxil olmaqla sporların paylaşılması ilə yayılır. Dərinin başqa yerlərindəki dermatofit infeksiyası, məsələn, tinea pedis (ayaq dermatomikozu və ya ayaq göbələyi) ilə də nədənin digər nahiyələrinə yayıla bilər. İnkubasiya müddəti 1-3 həftədir. Dermatofit, dərinin buynuz təbəqəyə yoluxur və oradan daha dərin qatlarına yayılır.

Tinea Corporis (Bədən Dermatomikozu) simptomları

Tinea Corporis (bədən dermatomikozu) simptomları, adətən səbəb olan göbələklərin dəriyə təmasından sonra 4 ilə 14 gün arasında görünür, o cümlədən:

• dairəvi, üzük şəklində ocaqlar və ya lövhəciklər
• qaysaqlı, yuvarlaq haşiyəli halqalar
• qaşıntılı dəri 
• təsirə məruz qalan ərazidə saç tökülməsi və ya ocaqlı keçəllik (dazlıq)

Tinea Corporis (Bədən Dermatomikozu) fəsadları

• Tinea Corporis (Bədən Dermatomikozu) yoluxucudur, dərinin bir nahiyəsində başlayıb, digər nahiyələrinə yayılır.
• İmmunosupressiyaya məruz qalmış xəstələr, məsələn, HİV/AİDS olanlar Bədən Dermatomikozu risk qrupuna daxildirlər.
• Dermatofitid reaksiyaları, iltihablı bir göbələk infeksiyasının səbəb olduğu allergik bir səpgidir.
• Atopik Dermatit və Tinea Corporis infeksiyası olan uşaqlarda qızılı stafilokok ilə ikincili bakterial infeksiyaya rast gəlinir.

Tinea Corporis (Bədən Dermatomikozu) diaqnozu

Tinea Corporis (Bədən Dermatomikozu) diaqnozunda, göbələk yaradan mikroorqanizmi ayırd etmək üçün laboratoriya testlərindən istifadə olunur. Tinea Corporis infeksiyası müşahidə olunan bölgədən yaxma şəklində götürülən nümunə mikroskop altında araşdırılır. Bəzi nadir göbələk xəstəliklərinin diaqnostikasında xüsusi işıq sistemlərindən də istifadə olunur.

Vaginal göbələk xəstəliklərində axıntı nümunəsi götürülür. Bu sayədə laboratoriyada edilən müayinələr nəticəsində xəstəliyin göbələk və ya bakteriyadan qaynaqlandığı ayırd edilə bilər.

Bu üsullardan başqa insanlar bəzi simptomları nəzərə alaraq göbələk xəstəliyindən də şübhələnə bilərlər. Xəstəliyin ilkin simptomları və inkişafı əksər xəstələrdə oxşardır. Bu simptomları müşahidə edən şəxslərin gözləmədən diaqnoz üçün dəri xəstəlikləri üzrə ixtisaslaşmış həkimə – dermatoloqa müraciət etmələri tövsiyə olunur.

Tinea Corporis (Bədən Dermatomikozu) profilaktikası

Tinea Corporis (Bədən Dermatomikozu) infeksiyasına yoluxmamaq üçün dəri təmiz saxlanılmalı və hərtərəfli qurudulmalıdır. İsti rütubətli iqlimlərdə boş, yüngül geyim tövsiyə olunur. Yoluxmuş şəxslərlə yaxın təmasdan və sporların paylaşılmasından çəkinin. Kənd təsərrüfatı və ev heyvanlarının infeksiya mənbəyinin araşdırılması və müvafiq müalicənin aparılması təkrar yoluxma riskini azaldır.

Tinea Corporis (Bədən Dermatomikozu) müalicəsi

Tinea Corporis göbələk xəstəliyi müalicəsi, dermatoloq göbələk infeksiyasının növünü və təsir sahəsini müəyyən etdikdən sonra müalicə kursunu təyin edir. Demək olar ki, bütün müalicələrdə ağızdan alınan dərmanlar və ya yerli kremlər, losyonlar istifadə olunur.

Müxtəlif formalarda olan antifungal dərmanlar ilk növbədə üstünlük verilən üsullardan biridir. Bu dərmanlar kremlər və losyonlar, şampunlar, həblər, şamlar, tozlar və ya spreylər şəklində ola bilər. Dərmanların dozası göbələk növünə və onun böyümə sahəsinə, simptomların şiddətinə və xəstələrin tibbi tarixinə uyğun olaraq dermatoloq tərəfindən tənzimlənir.

Müvafiq müalicə və pasiyent uyğunluğu ilə tinea corporis göbələk infeksiyası təcrübəli dermatoloq tərəfindən müalicə edilə bilər. Lakin müalicə çox tez dayandırılıbsa və ya infeksiya mənbəyi müəyyən edilməyib və müalicə olunmayıbsa, infeksiya təkrarlanana bilər.

Əgər tinea corporis (bədən dermatomikozu), immunosupressiya, yerli antifungal terapiyaya qarşı müqavimət göstərərsə, bu xəstəliklə yanaşı tinea capitis və ya tinea unguiumun xəstəlikləri də müşayiət olunarsa, dəri xəstəlikləri üzrə ixtisaslaşmış həkim – dermatoloq tərəfindən sistemli terapiya təyin edilə bilər.

Tinea Corporis (Bədən Dermatomikozu) göbələk xəstəliyinin müalicə müddəti göbələk növünə və dəridə lokalizasiyasına (yerləşməsinə) görə dəyişir.